Tüm denizcilerin en büyük felaketidir yangın. Büyük fırtınaları dize getirmiş, ufkun çok ötesindeki denizleri aşmış, en deneyimli denizciler bile yangından ve sonuçlarından çok korkar. Söndürüldüğünde; ardında yıkıcı etkilerini bırakan, deniz aracını kullanılamaz durumu getiren, söndürülemediğin de batıran bu ezici güçle savaşmanın en etkili yolu, oluşmasını engellemektir. Tedbirler, eğitimler, uyarılar hep bunun içindir.
Herhangi bir karasal tesiste çıkan yangın, iç ve dış imkanlarla söndürülebilir. Kişiler veya kurumlar; eldeki donanım ve bilgi yetmediğinde çevre itfaiyelerden yardım ister. Söndürme ekipmanlarının, ekiplerinin, yardım olanaklarının sonu yok gibidir.
Ancak denizde, hele açık denizde, durum öylesine farklı ki. Söndürme ekipmanları ve bunları kullanacak kişiler sınırlı, üstelik dış yardım da yok. Ama en kötüsü kaçacak yer yok. İşte bu sebebten; yangını çıkınca söndürmek değil, çıkmasını engellemek temel görevimiz olmalı.
Tedbir ve önleme sonuç vermez; yangın çıkarsa, teşhiş ve doğru müdahale ile zarar en aza indirilmeye çalışılmalıdır. Her şey bittiğinde hala faal ve yüzer bir gemimiz varsa; soğutma işlemlerine devam ederken, hasar tespit çalışmalarına derhal başlanmalıdır. Unutmayın, tehlikeyi sadece geçiştirdiniz, yangın her yerde ve her an yeniden karşınıza çıkabilir…
Yazının devamında; yangının tam olarak ne olduğu, nasıl oluştuğu, nasıl önlenebileceği ve nihayetinde nasıl söndürülmesi gerektiğiyle ilgili bilgileri bulacaksınız.
Her seviyeden deniz adamlarının 5 temel STCW kursundan biri olan yangın,asla hafife almamalı, sizin ve tüm geminin hayatının basit önlemlerle korunabileceği gerçeğini aklınızdan çıkartmamalısınız.
Yangın; eğitim, önlem, gözlem ve bu uygulamaların devamlılığı ile önlenir.
Petrol ürünleri ikiye ayrılır: 60 dereceye kadar buharlaşanlar ve buharlaşmayanlar.
ör: benzin -43 dereceye kadar buharlaşabilir. motorin ise +68 dereceden sonra buharlaşır. yanıcı maddelerin buharlaşma derecelerini ve alt-üst parlama noktalarını bilmek müdahala edenler için önemlidir.Müdahale edilmeyen ve kontrolsüz kalan yangınlar her 5saniyede bir %100 büyür.
Yangın başladığında, cevaplanması gereken sorular: Ne yanıyor? Nerde yanıyor? Ne zamandır yanıyor?Ne kadar hasar var veya olacak? Nasıl ve hangi ekipmanla müdahale edilecek? Kim müdahale edecek?
Bu sorulara doğru yanıtlar ve çözümler bulabilmek için; yangın eğitimi yapılmaktadır, yapılmalıdır.
Eğitimler, gerçek olabilecek senaryolara dayandırılmalı, tüm personelin katılımı sağlanmalı ve ciddiyet ön koşuşlu konulmalıdır. Ticari gemilerde yangın tatbikatı ayda bir kez yapılır.aynı ay içinde personelin %25 i değişmişse tatbikat, aynı haftada yenilenir.
Tatbikatlarda ekipler; role cetvelindeki görev ve sorumluluklarını yerine getirirler. Sadece işlerin yapılması değil, zamana karşı yapılması koşulu benimsenmeli, en kısa sürede en verimli müdahale şekli, gemiye göre geliştirilmelidir.
Acil müdahale ekibi: direk müdahale
Yangın destek ekibi: ekipman taşıma, yardım, ilave ekipman nakli, oda boşaltma,
İlk yardım ekibi: kazazede varsa acil yadım desteği verme
Makine ekibi: yangın devresinin hazır edilmesi, gereken noktalarda elektrik kesilmesi için pano başında adam bulundurma, destek ihtiyacı için hazır durumda bekleme; gibi görevleri ifa ederler, etmelidirler.
Tatbikatlar sonucunda ulaşılmak istenen nokta: alarm verildiği andan, ilk nozuldan su çıkana kadar 2 dakikadan fazla süre geçmemesidir. Bu süre içine; alarm, teşhis, haberleşme, lojistik, raporlama, görev yerlerinde toplanma, göreve göre ayrışma, yangın yerine intikal ve ilk müdahale işlemleri sığmak zorundadır.
15 dakika çok uzun bir süredir. Bu süre içinde müdahale yapılmazsa gemi yanar ve batar.
Yapılan eğitimlerin zaman karşı olması gerekliliği bundandır. Eğitimlerden sonra mutlaka değerlendirme yapılmalı, aksayan kişiler veya ekipler uyarılmalı, eksik malzemeler tamamlanmalı, çalışmayan donanımlar tamir edilmelidir.
YANGIN İÇİN 3 TEMEL AŞAMA: Maddenin ısınması, buharlaşması ve alevli yanma.
Yangın çıkışının temel kaynağı olan ISI 3 şekilde taşınır.
1. havanın ısınması ile: radyasyon ısınması
2. alevler ile ısı transferi: konveksiyon
3. direk temas: doğrudan yanma
Gemi yangınlarındaki birkaç kaynağı inceleyelim:
Tüm yaşam mahallerinde sigaradan kaynaklı yangınlar çıkabilir. Sigaranın ucu 210 derecedir.
Prizde bırakılan şarj cihazları
Loş ışık elde etmek için kaplanan ampüller
Elektrik devrelerine ilave yaparken düşük kesitli kablo kullanmak ve sigorta panosunu genişletmemek.
Ambarlarda ve açık yerlerde zırhlı kablo kullanmamak.
Tost ve kahve makinesi gibi 7/24 açık bırakılan aletler.
Makine dairesinde ve storlarda uçucu yanıcı sıvıların kontrolsüz stoklanması.
Sıcak makine üzerine boya yapmak, yağ damlaması, uçucu sıvı dökülmesi
Kuzine bacasının yağ bağlaması ve tutuşması
Yemek yaparken yağ yanması ve alevlenme
Boya ambarının havalandırılmaması ve uçucu, parlayıcı gazların birikmesi.
Akülerin kontrol edilmemesi ve üzerlerinin kapatılması.
Mürettebatın üzerinde statik elektrik birikmesi
Tnt, mangnezyum ve potasyum özlü payroteknik malzemelerin uygun şartlarda muhafaza edilmemesi.
Kesme, kaynak, taşlama işlemleri sırasında tedbir alınmaması.
Yapılacak işlere uygun vasıflı elemanların atanmaması.
Uygun vasıflı elemanların işe uygun ekipman ile donatılmaması.
Gibi sebeblerden, gemilerde ve teknelerde yangınlar çıkmaktadır.
YANGINDA CANLI KALABİLMEK İÇİN BİLİNMESİ GEREKEN KRİTERLER:
1.Teorik yangın bilgisi
2.Her an yangın için hazırlıklı ve tetikte olmak.
3.Role düzenlemesi yapmak.
4. düzenli eğitim ve tatbikat.
YANGIN SÖNDÜRME YÖNTEMLERİ:
1.soğutarak
2.dağıtarak
3.hava ile temasını keserek
4.zincirleme reaksiyonu kırarak.
YANGIN ÜÇGENİ:
1.YANMA ISISI
2.OKSİJEN
3.YANICI MADDE
ISI KAYNAKLARI:
1.statik elektrik
2.sürtünme
3.güneş enerjisi
4.gaz basıncı
5.kimyasal etkiler
6.elektrienerjisi
7.makine dairesi
OKSİJEN FAKTÖRÜ:
Dünyanın her noktasında insanın soluyabileceği uygunlukta ve zenginlikte bir yaz birleşimi vardır. Biz buna atmosfer diyoruz. Atmosferimizde %21 oranında bulunan serbest oksijen yanıcı gazlarla birleşerek yangının temel besin kaynağı olan okside maddeyi her an ve her yerde oluşturabilir. Bu birlikteliğin yangına dönüşmesi için tek ihtiyaç yanma ısısına ulaşılmasıdır. Yanma işleminin başlaması ve devamı için oksijen kesinlikle gereklidir. Ortamdan uzaklaştırılması yada mevcut yoğunluğunun indirgenmesi yanma işleminin durması demektir.
Kısaca oksijen yoksa veya yetersizse yanmada yoktur varsa da sönecektir.
İnertgaz: önleyici
Oksijenin kapalı ortamdaki miktarını ayarlayarak yanmayı (yangını) önleme işlemi için kullanılır.içeriğinde: nitrojen,karbondioksit ve %5 den az oksijen vardır.
İnergen gaz: çöktürücü
Kapalı ortamda oksijenin yanma tepkimesine girmesini tamamen engelleyen işlem için gerekli gaz karışımıdır. İçeriğinde: %52 nitrojen, %40 argon ve %8 karbondioksit vardır.
İnertgaz geminin bacasından çıkan yanmış yakıt dumanından klaylıkla elde edililebilir. İnergen gaz ise kimyasal ve düzenli bir birleşiktir, temin edilmesi gerekir.
YANGIN SINIFLARI:
A SINIFI YANGIN:
Adi yangın veya içe doğru sirayetli yangın.
Adi yangın veya içe doğru sirayetli yangın.
A sınıfı yangın da iki adet nozul donatılmalı
1. hortum Solit su – Jet su sıkımı içindir. Isıyı alır, yanıcı maddeyi parçalara böler.
2. hortum Pulvarize su – su sisi içindir. Küçük parçaların ısısını alır, oluşan aşırı buhar dışardan yeni oksijen girişini azaltır. Su sisi buhara dönüşürken ısı emer ve ortam ısısını düşürür. Alevlerle ekip arasında güvenlik duvarı oluşturur.
1. hortum Solit su – Jet su sıkımı içindir. Isıyı alır, yanıcı maddeyi parçalara böler.
2. hortum Pulvarize su – su sisi içindir. Küçük parçaların ısısını alır, oluşan aşırı buhar dışardan yeni oksijen girişini azaltır. Su sisi buhara dönüşürken ısı emer ve ortam ısısını düşürür. Alevlerle ekip arasında güvenlik duvarı oluşturur.
Nozul dan çıkan su 80-100 libre/pus-kare basınç da olmalıdır.
Bu basınç gerektiğinde foam (köpük) püskürtebilmek için gereklidir.
A sınıfı yangınlarda kapalı alanlarda karbondioksit kullanılabilir.Bu basınç gerektiğinde foam (köpük) püskürtebilmek için gereklidir.
B SINIFI YANGIN:
Akaryakıt yangını veya yüzey yangını.
B sınıfının ana söndürücüsü; FOAM (köpük) dır.
Isı sıvının yüzeyindedir. Alevler sıvının içlerine inemzler dolayısıyla yangında sıvının yüzeyindedir. Ancak ısı bir süre sonra sıvıyı ( benzin,motorin vs.) kaynama noktasına getirir. Bu noktadan sonra sonuç felakettir…
Dört tip yangın söndürme köpüğü vardır:
1.Protein Esaslı Köpük: Hayvanlardan elde edilir(kemik,deri vs.) eğitim amaçlı kullanılır. Çok zayıf bir söndürme etkisi vardır.
2.Sentetik Esaslı Köpük: Eğitim ve yangın amaçlıdır. Orta kalite köpüktür.
3.Sulu Film Köpüğü: En kaliteli köpüktür. İçinde Flor maddesi vardır. Dayanıklı film(katman) yaratır. AFFF kısaltması ile adlandırılır.
4.Alkali köpük: Alkol stoklayan yerlerde kullanılması zorunludur. Çok kaliteli ve çok pahalıdır. İthaldir.
Köpükle yangın söndürme ÖRTME-OKSİJENSİZLEŞTİRME esasına dayanır.
Köpük patlaklarında (seyyar depo) %97 su + %3 köpük bulunur.
Köpük Foam Nozulu ve köpük patlağıyla püskürtülür (kamçılı foam nozulu)
B sınıfı yangınlarda ikincil söndürücü kuru kimyevi toz dur.
Yangın kapalı alandaysa ve ortamda insan kalmayacaksa İnergen gaz kullanılabilir.
C SINIFI YANGIN:
Gaz yangını olarak bilinir.
D SINIFI YANGIN:
Metal yangını: Avrupa isimlendirmesi Dsınıfı, Amerika isimlendirmesi Psınıfı.
1000-1500 derece arasında hafif metallerin alevli yanmasıdır. Ana söndürücüsü: Trimetoxiboraksin dir . bu madde + 13 derecede yanma özelliği olan bir sıvıdır. Püskürtüldüğü anda yanar.içeriğinden borarikasit çıkar. Yanan yüzey (metal) üzerinde cam benzeri bir tabaka oluşturup hava ile teması keser-boğar.
E SINIFI YANGIN:
Elektrik yangınları: operatör hatası, bakımsızlık, uygun yedek parça kullanılmaması, düşük kesitli kablo kullanımı, hatta %1 oranında farelerden kaynaklı olarak başlayabilir. Ana söndürücüsü; karbondioksittir. Elektrik iletmez ve kirlilik bırakmaz. Asıl olarak ortam ısısını aşırı düşürerek yangını söndürür. CO2 tüpleri ortalama 12-14 sn içinde biter. Ayda bir kez tartılarak tam dolu olup olmadıkları kontrol edilmelid
MİNİMAXLAR:
Farklı yangın tipleri için, uygun seyyar yangın söndürücü tipleri belirlenmiştir. Sanılanın aksine her minimax her yangın da kullanılmaz. Ticari gemilerde uygun kilo ve tiplerde 30 minimax bulunmalıdır.
Minimaxlar sürekli faal ve dolu/şarjlı olmalıdır. % 10 eksik olan boş sayılmalı ve mutlaka bakıma gönderilmelidir.
Minimax bakımı hayati önem taşır.6 ayda bir basınçlı tüpler teste girer.deniz kuvvetlerinde bu süre 5 yıldır. Burada ki testten kastım, tüpün boş halinin içine basınçlı hava verilmesi ve gerilime dayanma direncinin ölçülmesidir. Her nevii minimaxın kullanılmadığında bozulacağı kabul edilmelidir. Örnek olarak; kuru kimyevi tozlar nem yüzünden taşlaşırlar. Köpükler raf ömürlü malzemedir, zamanla evsaflarını yitirirler.
Minimaxlar görevlerine göre farklı renkte bant veya etiket taşırlar. Buna göre;
Kırımızı : su dolu
Sarı : köpük
Mavi : kuru kimyevi toz
Siyah : karbondioksit doludur.
Minimaxlar görevlerine göre farklı renkte bant veya etiket taşırlar. Buna göre;
Kırımızı : su dolu
Sarı : köpük
Mavi : kuru kimyevi toz
Siyah : karbondioksit doludur.